مهارت معلمی

نگاه کن !

دستهای مردی را می گویم که اجازه می خواهند سر رشته ی افکارشان را میان تخته سیه روزگار باگچ سفیدروح تو درآمیزند.

نگاه کن!

پیوند دست تورامی گویم که نهال سبز روزگارشان شده است.

چكیده 

پیشرفت هر جامعه ای به چگونگی كیفیت آموزش و پرورش آن جامعه بستگی دارد. آموزش و پرورش اگر راه دموكراسی و روش علمی پیش گیرد زمینه ی ایجاد جامعه ای پیشرفته را مهیا می سازد. به منظور رسیدن به این دموكراسی، رعایت قانون و نظم و ایجاد نگرش مثبت در این زمینه و اعمال آن توسط افراد یك جامعه، به خصوص متو لیان امر خطیر تعلیم و تربیت، ضرورت می یابد. در این مقاله، سعی بر این است كه به موارد زیر پرداخته شود:

- اهمیت و ضرورت نظم و انضباط در كلاس

- روش تدریس مناسب

- راه ها و فنون ایجاد نظم كلاس و یا مدیریت كلاس

- ویژگی های رفتاری و اخلاقی یك معلم و رابطه ی آن با ایجاد نظم كلاس.

همچنین در این مقاله ضمن تبیین وتوضیح مواد ذكر شده و ارائه ی راه حل های كاربردی بر مبنای تئوری های علم تعلیم و تربیت در رابطه با موضوع مقاله، در پایان پیشنهادهایی نیز براساس موضوع مهم مدیریت كلاس كه همه ی معلمان و استادان دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی با آن درگیر می باشند، ارائه می گردد.

سرآهنگ

هر استادی در تدریس خویش، دست کم باید از دو ویژگی مهم برخوردار باشد:

1- ویژگی علمی؛

2- ویژگی اخلاقی.

ویژگیهای «علمی» و «اخلاقی» هر استادی لازم و ملزوم یکدیگرند و هر یک بدون دیگری کاری عقیم و راهی ستَروَن است و البته برخورداریِ توأمان از این دو ویژگی نیز بس دشوار است:

بدین منظور، بر آن شدیم تا روش تدریس شهید مطهری رحمه الله را به نظاره نشینیم و در این زمینه، نکته هایی را گردآوری کنیم و از ویژگیهای «علمی» و »اخلاقیِ» آن استاد شهید در هنگام تدریسهایشان مُستفیض و مست فیض شویم. امید است که به خواست خدای سبحان و عنایات امام زمان علیه السلام و توجهات کوثر قرآن علیهاالسلام ، این نکته ها مقبولتان افتد و در تدریس و کلاسداری به کارتان آید.

شایان توجه است که تمامی این نکته ها از کتاب «جلوه های معلمی استاد مطهری» برگرفته شده اند، اما گزینش، دسته بندی، عنوان گذاری و انتخاب اشعار متناسب با برخی از این نکته ها، از سوی نگارنده این نکته هاست که پیشاپیش، از نگارنده آن کتاب تشکر و قدردانی می کند و دست به دعا بر می دارد و به خدای خویش عرضه می دارد:

تعریف روش:

روش در مقابل واژه ی لاتینی «متد » به كار می رود ، وواژه ی متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور »به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور كلی «راه انجام دادن هر كاری » را روش گویند. روش تدریس نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد .

تقسیم بندی روش تدریس :

1 ـ روشهای تاریخی 2 ـ روشهای نوین « صفوی ، ص 239، 1370»
« اصطلاح تدریس ،اگر چه در متون علوم تربیتی مفهومی آشنا به نظر می رسد ،اكثر معلمان و مجریان برنامه های درسی با معنی و ماهیت درست آن آشنایی دارند . برداشتهای مختلف معلمان از مفهوم تدریس می تواند در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ی كار كردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی بر جای گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههای مختلف تربیتی است. گاهی آشفتگی و اغتشاش در درك مفاهیم تربیتی به حدی است كه بسیاری از كارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ،تدریس و حرفه آموزی را یكی تصور می كنند وبه جای هم به كار می برند . این مفاهیم اگر چه ممكن است در برخی جهات وجوه مشترك و در هم تنیده داشته باشند ، اصولاً مفاهیم مستقلی هستند و معنای خاص خود را دارند .

آموزش دادن به جوانان یک کار حرفه ای و در عین حال چالش برانگیز باشد. برای این که یک معلم در کارش تأثیرگذار باشید، به مهارت های متفاوت همراه با دانش و تجربه نیاز دارد.

آموزش دادن به جوانان یک کار حرفه ای و در عین حال چالش برانگیز باشد. برای این که یک معلم در کارش تأثیرگذار باشید، به مهارت های متفاوت همراه با دانش و تجربه نیاز دارد.

در ادامه چند مهارت مفید ذکر می شود که معلمان قرن 21 به آنها نیاز دارند. صبر و حوصله در بالای فهرست قرار دارد. سپس درباره توانایی تطبیق پیدا کردن با فناوری های جدید و نحوه مدیریت شهرت آنلاین خود در رسانه های اجتماعی صحبت می کنیم و در کنار اینها 8 مهارت دیگر مورد نیاز معلمان امروزی را برمی شمریم.

اعمال زیر  از نظر معلمان فعال و دلسوز و مدیران ریز بین و مشاوران و روانشناسان آگاه جزو نامناسب ترین برخوردها با دانش آموزان در کلاس و مدرسه توسط معلمان  خسته،بی انگیزه،کسل می باشد.

1- پرهیز از لبخنن و رفتار مهربانانه با شاگردان و اعمال مقررات خشک و خشن:

اگر مجبورید که سال تحصیلی را علیرغم میل باطنی خود در کلاسی یا مدرسه ای با سختی آغاز کنید این مساله نباید به دانش آموزان منتقل شود ، اگر از کمی حقوق خود ، برخورد بد معاون و مدیر مدرسه، تبعیض مسئولان بالاتر،قسط ماشین و منزل و غیره به شدت عصبانی هستید ، هیچ گاه این موضوعات و خشم خود را در کلاس طرح نکنید.آنها سنگ صبور معلم برای حل مشکلات مالی و غیره نیستند.جدی بودن و خشک بودن بیش از حد معلم موجب کسالت و خستگی دانش آموز خواهد شد.

تعامل خانواده و مدرسه از نگاه قرآن و عترت

● نقش خانواده در مدرسه

تربیت صحیح و یا نادرست در خانواده در کندی و رشد تربیت در مدرسه تأثیر بسزایی دارد.

کودکی که از بدو تولد برنامه تربیتی صحیح اسلامی درباره او رعایت شده و در خانواده‌ای آرام و دور از جنگ و جدال و غضب و . رشد کرده و از محبت کافی پدر و مادر برخوردار گشته است سخنان معلم زودتر در او تأثیر خواهد گذاشت و به مسئولیت خود در برابر مدرسه و اجتماع و مکتب زودتر پی خواهد برد. چنین فردی چون عادت کرده منظم باشد و براساس برنامه عمل نماید، برنامه مدرسه چندان برایش مشکل نخواهد بود.

کودکی که در خانه آموخته است که « بی‌ادبی سرمنشأ شر و بدی است » در مدرسه وظیفه خود می داند که از بی‌ادبی بپرهیزد. اما برعکس، کودکانی که در خانه تربیت صحیح نیاموخته‌اند و در دامان پدران و مادران ناآگاه به مسائل تربیتی پرورش یافته‌اند و در خانه جز اوقات تلخ و خشم چیزی ندیده و با قلبی پر از عقده وارد مدرسه می‌شوند تربیت آنها بسیار مشکل به نظر می‌رسد. این اشخاص چون بی‌نظم و انضباط بار آمده‌اند، مدرسه را زندانی بزرگ برای خود می‌دانند و به معلم جز به عنوان یک زندانبان نگاه نمی‌کنند، به همین جهت همیشه در صدد برهم زدن کلاس و اذیت کردن افراد هم‌ردیف خود هستند.

طلیعه

علم نور است و معلم اول خداست. تعلیم و تعلم از آموزه های انبیا و اولیاست و وظیفه معلم رسیدن و رساندن به خداست. علم جویی فریضه بر مسلمان هاست و دوستداری علم و علاقه به جویندگان علم از ارزش هاست.

تعلیم هر علمی دارای بسی نکته هاست و تدریس هر درسی، آشنایی با بسی تجربه هاست. و تدریس، دانش است و عشق است و روش است و بسیاری درس هاست و بدون آن، هرچه هست پوچ است و بی بهاست.

آنچه در پی آمده، «110» قطره از یک دریاست که طبق حروف ابجد، برابر با نام مولا «علی علیه السلام » امیر مؤمن هاست، و برگرفته از دانش ها و کتاب ها و تجربه هاست، و همچون مشعلی در تاریکی هاست. و در هر قسمت، بسیاری از نکته های مهم آن در نگاشته ماست و با توجه به کلاس های آزاد و غیرآزاد و زمینه ها و شرایط ویژه هر کدام قابل اجراست.

معلم یک دبستان به بچه های کلاسش گفت: بچه ها دوس دارید با هم بازی کنیم؟معلم به دانش آموزانش گفت: هر کدوم از شما فردا یک کیسه پلاستیکی بردارند و درون آن به تعداد آدم  هایی که از آن ها بدشان می آید، سیب زمینی بریزند و با خود به مدرسه بیاورند.

فردا بچه ها با کیسه های پلاستیکی به مدرسه آمدند. در کیسه بعضی ها سه، بعضی ها تا پنج تا سیب زمینی بود. معلم به بچه ها گفت: تا یک هفته هر کجا می روند کیسه پلاستیکی را با خود ببرند. روز ها به همین ترتیب گذشت و .

کم کم بچه ها شروع کردند به شکایت کردن از بوی ناخوش سیبی زمینی های گندیده. به علاوه آن هایی که سیب زمینی بیشتری در کیسه خود داشتند از حمل این بار سنگین خسته شده بودند.

پس از گذشت یک هفته، بازی بالاخره تمام شد و بچه ها راحت شدند. معلم پرسید: از این که سیب زمینی ها را یک هفته با خود حمل می کردید، چه احساسی داشتید؟

بچه ها از این که مجبور بودند سیب زمینی های بدبو و سنگین را با خود حمل کنند شکایت داشتند. آن گاه معلم منظور اصلی خود را از این بازی این چنین توضیح داد: این درست شبیه وضعیتی است که شما کینه آدم هایی را که دوستشان ندارید، در دل خود نگه می داریدو همه جا با خود می برید. حالا که شما بوی بد سیب زمینی گندیده را فقط یک هفته نتوانستید تحمل کنید، پس چطور می خواهید بوی بد نفرت و کینه را برای یک عمر در دل خود تحمل کنید؟!

معلم گفت: بنويس "سياه" و پسرك ننوشت !

معلم گفت: هر چه مي داني بنويس !و پسرك گچ را در دست فشرد .معلم عصباني بود و گفت : املاي آن را نمي داني؟  

سياه آسان بود و پسرك چشمانش را به سطل قرمز رنگ كلاس دوخته بود .معلم سر او داد كشيد و پسرك نگاهش را به دهان قرمز رنگ معلم دوخت ! و باز جوابي نداد. معلم به تخته كوبيد و پسرك نگاه خود را به سمت انگشتان مشت شده معلم چرخاند و سكوت كرد .معلم بار ديگر فرياد زد: بنويس گفتم هر چه مي داني بنويس.!و پسرك شروع به نوشتن كرد : كلاغها سياهند ، پيراهن مادرم هميشه سياه است، جلد دفترچه خاطراتم سياه رنگ است و كيف پدر هم سياه بود، قاب عكس پدر يك نوار سياه دارد. مادرم هميشه مي گويد : پدرت وقتي مرد موهايش هنوز سياه بود چشمهاي من سياه است و شب سياهتر. يكي از ناخن هاي مادر بزرگ سياه شده است و قفل در خانمان سياه است. بعد از اندكي دوباره گچ را به دست گرفت و نوشت : تخته مدرسه هم سياه است و خود نويس من با جوهر سياه مي نويسد . گچ را كنار تخته سياه گذاشت و بر گشت ، معلم هنوز سرگرم خواندن كلمات بود و پسرك نگاه خود را به بند كفشهاي سياه رنگ خود دوخته بود .معلم گفت : بنشين.پسرك به سمت نيمكت خود رفت و آرام نشست و معلم كلمات درس جديد را روي تخته مي نوشت و تمام شاگردان با مداد سياه در دفتر چه مشقشان رو نويسي مي كردند .اما پسرك مداد قرمزي برداشت و از آن روزمشقهايش را با مداد قرمز نوشت و معلم ديگر هيچگاه او را به نوشتن كلمه سياه مجبور نكرد و هرگز از مشق نوشتنش با مداد قرمز ايراد نگرفت.و پسرك مي دانست كه قلب یک معلم واقعی هرگز سياه نيست.